Hashim Abdullahi Abdi: 500 Yılı Aşkın Bir Dostluğun Emanetçileriyiz
SÖYLEŞİ: ERAY SARIÇAM

Somalililerle Türkler arasında iyi ilişkiler mevcut. Kendi adıma konuşursam Türkiye’yi Fatih Sultan Mehmet’ten biliyorum. Peygamberimizin “İstanbul fethedilecek, onu fetheden ne güzel komutandır.” hadisiyle…

Sıfırdan hiç güvencesi olmadan Somali’ye yatırım yapan bir ülke Türkiye. Hiçbir karşılığı olmadan, “Nasıl olacak” endişesi gütmeden yatırım yaptılar.

Türkiye’nin Somali’ye olan teveccühü 2011’den beri biliniyor. 2011 yılında Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Somali’ye gitmesiyle birlikte Somalililerin Türkiye’ye ilgisi arttı.

Genel bir soru ile başlamak istiyorum. Tabii göç insanlığın kaçınılmaz bir parçası ve göçün birçok sebebi var. Ekonomik, siyasi, ticari, eğitim, beyin göçü vs. Zamanında Türkler de örneğin çalışmak için Avrupa’nın çeşitli ülkelerine göç etmişlerdi. Peki, Somalilerin Türkiye’ye göç etmesinin temel nedeni, nedenleri nelerdir?

Somali’yi takip ediyorsanız bilirsiniz, ülkede otuz yıldır süren bir iç savaş ve terör problemi var. Dolayısıyla insanların Türkiye’ye ya da başka ülkelere göç nedeni, uzun zamandır süren bu savaşlar. İnsanlar savaştan kaçıyorlar. Güvenli değil orası… Aslına otuz yıldır bir çaba var ülkenin istikrara kavuşması için ama henüz bir istikrar yok ortada. Her an ölebilirsiniz yani... O yüzden oradan kaçıp buraya geliyor insanalar. Kaçmak da değil aslında, yasal olarak Türk Konsolosluklarına başvurup vize alıyorlar. Kendi paralarıyla Türkiye’ye gelip kendi paralarıyla yaşıyorlar. Savaş dışında, mesela eğitim ve ticaret için gelenler de oluyor tabii. Ama genel olarak insanların çoğu yaşamak için geliyorlar Türkiye’ye. Ya da daha güzel bir hayat arayışıyla Avrupa’ya geçmek için geliyorlar. Burası bir buluşma noktası, Avrupa’ya gitmek için bir yol. Somalililer de bu yolu kullanıyor. Zaten bu bilinen bir şey. Bizlere, “neden geliyorsunuz?” diyenler oluyor. Bunun cevabı açık: Orada otuz yıldır süren bir savaş var. Çok çaba verildi devletin kurulmasıyla ilgili ama hepsi neticesiz kaldı. Hala savaş devam ediyor ve hala insanlar öldürülüyor. O yüzden canını kurtarabilen imkânı olan başka bir ülkeye gidiyor. Türkiye de bu ülkelerden bir tanesi. Zaten Türkiye’nin Somali’ye olan teveccühü 2011’den beri biliniyor. 2011 yılında Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Somali’ye gitmesiyle birlikte Somalililerin Türkiye’ye ilgisi arttı. Ayrıca hakikaten de Türkiye Somalililer için güvenli bir yer. Çünkü Somalililer daha önce Kenya’ya da gitti Arap ülkelerine de gitti. Ama mesela oralarda ırkçılıkla karşılaşabiliyorlar. İnsanlar hor görülüyor. Çok kötü şartlarda yaşamak zorunda kalıyorlar. Ama Türkiye’de böyle olaylar olmaz. Ben on bir yıldır Türkiye’de yaşıyorum, şu ana kadar doğrudan bir saldırıya maruz kalmadım. Kısacası Türkiye’nin Somalililer için güvenli bir yer olduğunu söyleyebiliriz. Hem Müslüman bir ülke hem ırkçılık olayları çok fazla değil, hem de güvenilir.

Türkler ile Somalililer arasındaki tarihi bağlar hakkında neler düşünüyorsunuz? İki halk arasındaki ilişki sadece son 10-15 yıldaki göçlere değil, daha eskilere gidiyor çünkü. Kaynaklarda Eyyubilere, Memluklere ve Osmanlılara kadar gittiğini biliyoruz bu ilişkilerin… Kısacası, Türkiye ile Somali arasındaki ilişkilerin altında yatan tarihi, kültürel ve siyasi dinamikler nelerdir?

Bildiğim kadarıyla Somalililer ve Türkler arasındaki bağlar, çok eski dönemlere kadar gidiyor. Müslüman olmaları sebebiyle tabii… Mesela 1500’lerde Portekizlilerle savaşan bir komutan vardı, Ahmed el-Gazi. Ona yardım eden Osmanlı Devleti’ydi. Osmanlı Devleti Portekizlilere karşı savaşında Ahmed el-Gazi’ye yardım etmişti. O tarihlerden beri Somalililerle Türkler arasında iyi ilişkiler mevcut. Ve ben kendi adıma konuşursam Türkiye’yi Fatih Sultan Mehmet’ten biliyorum. Peygamberimizin “İstanbul fethedilecek, onu fetheden ne güzel komutandır.” hadisiyle…İstanbul’u fethetmesi nedeniyle Fatih Sultan Mehmet Somali’de çok popüler bir isim. Ben Türkiye’ye gelmeden önce on dört yaşlarındayken Türkiye’yi aşağı yukarı biliyordum. Ayrıca Somali’de bir Türk mirası var, camiiler var mesela… Somali’nin kuzeyinde. Çünkü kuzey bölgeler Osmanlı’ya daha yakın, güneye çok inmedi Osmanlı. Kuzeyde camii ve kale inşa ettiklerini biliyoruz Osmanlıların.

Peki Somalililer Türkiye’ye geldiler ve aradıklarını buldular mı? Yani siz liseden beri buradasınız. Türkiye denince akıllarında ilk beliren imge nedir? 11 yıl sonra siz kendinizi “buralı” hissediyor musunuz? Yani Somalililer uyum sorununu -belli bir ölçüde de olsa- atlatabildiler mi?

Tabii herkes bir istekle geliyor, bir şey arıyor, buldu mu bulmadı mı bilmiyorum ama ben eğitim için geldim ve eğitimime devam ediyorum hala. Yaşamak için gelenler, can güvenliğini sağlamak için gelenler, mallarını parasını buraya getirenler güvendeler benim gördüğüm kadarıyla. Kenya’yla Suudi Arabistan’la karşılaştırıldığında Türkiye’nin Somalililer için daha güvenli bir yer olduğunu söyleyebiliriz. Hakikaten öyle. İnsanların en çok aradığı şey güvenlik. Bunu burada bulduklarını düşünüyorum. Sıkıntıyla karşılaşanlar oluyor. Ev bulmakta sıkıntı çekenler oluyor. Ticarette aradığını bulamayanlar oluyor. Ama genel olarak savaştan kaçanların güvende olduklarını düşünüyorum. Şunu da ekleyeyim. Benim günlük olarak okuduklarımın çoğu Türkçe ve artık Türkçe düşünüyor olabilirim. Yani benim bir yanım Türkleşmiş. Bir parçam Türk olmuş….

Somalililerin Türkiye’deki iş gücüne, ekonomisine katkısından söz edebiliyor muyuz? Edebiliyorsak ne ölçüdedir bu ve genellikle hangi iş kollarında çalışıyor Somalililer?

Somalililer Afgan, Özbek ya da Suriyeli göçmenler gibi tekstilde, ağır sanayide çalışmıyorlar. Çalışan varsa da sayısı çok az. Genelde imkânı olan, ailesi tarafından finanse edilen kişiler buraya geliyor burada yaşıyorlar ve genelde böyle geçiniyorlar. Ya da gençlerden burada turist rehberliği yapanlar var. Hastaneler için gelenlere rehberlik yapanlar var. Bazıları ise otellerde çalışıyorlar. Ticaretle uğraşıp kargo şirketleri olanlar var, Türkiye-Somali arası… Ayrıca Fatih civarında dört tane Somali lokantası var. Bu lokantalar sadece Somalililere yönelik. Kısacası Somalililer dünyanın her tarafına yayılmış durumda, neredeyse her ülkenin bir Somalili topluluğu var Avrupa’da Amerika’da Somali diasporası var. Onlar da Türkiye’ye tatil için geliyorlar. Geldiklerinde bu lokantalara uğruyorlar ve bu işletmeler böyle ayakta kalabiliyor. Şunu da söylemek gerek. Somalililer mesela Suriyelilerin lokantasına çok gider ama Suriyeliler Somalililerin lokantasına gelmez. Bilmiyorum niye gelmez, büyük ihtimal yemek tercihleri farklıdır. Biz her kültüre adapte olabiliriz ama, Türk lokantasına da gideriz orada da yemek yeriz. Uygur lokantasına da gideriz…

O zaman diğer soruya geçeyim. Demin dedik ya Afganlar Tekstilde çalışıyor, peki Somalililerin Türkiye’deki diğer gruplarla ilişkiler nasıl? İletişim, ilişki var mı diğer göçmen gruplarla?

Daha çok Suriyelilerle iyi ilişkilerimiz var. Diğer göçmen gruplarıyla pek karşılaşmıyoruz. Mesela bu bölge için konuşayım Fatih’te göçmenler olarak Suriyeliler ve Somalililer çoğunlukta. Gayet iyi anlaşıyoruz. Karşılıklı saygıya dayalı bir ilişkimiz var. Kimse kimseye zarar vermiyor. Sokakta iki göçmen grubunun kavga ettiklerini hiç görmezsin. Mesela Suriyeliler kendi aralarında kavga edebilirler, ama Somalililerle Suriyeliler arasında olmaz. Faslı ya da Cezayirli göçmenler de var burada. Onlarla da Somalililer arasında kavga olmaz. Sıkıntılı durumlar olmuyor genel olarak. İstisnalar olabilir ancak bence anlaşıyoruz.

Yani Somalililer farklı kültürlere ve gruplara karşı gayet açıklar?

Evet her kültüre adapte olabiliriz. Somalililer her ülkeye gitmişler her dili konuşurlar. Zaten çoğu yabancı pasaporta sahip. Batı kültürünü de biliyorlar. Bu konudaki soru işaretlerinin bu şekilde giderilmesi gerekiyor. Bu insanlar Afrika’dan Somali pasaportuyla gelmediler, neredeyse hepsi Avrupa’dan Amerika’dan geliyorlar. Oradan gelirken de vize istenmiyor.  Hem sınır komşusu değiliz Türkiye ile. Türkiye’ye kaçak giriş yapmıyoruz. Buraya gelenlerin neredeyse hepsi yasal vizeyle giriş yapıyor.

Türkiye, 1998 yılında Afrika Açılım Eylem Planı’nı yayımlamış ve Türkiye ile çeşitli Afrika ülkeleri arasında çeşitli zirveler, toplantılar yayımlanmıştı. 2005 yılında ise Türkiye’de “Afrika Yılı” ilan edildi. Son yıllarda da TİKA’nın Afrika’ya yönelik çalışmaları söz konusu. Bunların da ötesinde Somali ve Türkiye arasında askeri anlamda çok yakın bir iş birliği var. Peki siz, son yıllarda artan Türkiye-Afrika ilişkilerini nasıl değerlendirirsiniz ve Türkiye’nin çalışmalarını, açılımlarını yeterli buluyor musunuz?

Ben siyasetle pek ilgili değilim. Yine de Türkiye’nin Somali’ye ve Afrika’ya yönelik çalışmaları devam ediyor, biliyorum. Türkiye’nin yaptığı çalışmalar gerçekten takdir edilesi. Altyapı çalışmaları, hastaneler, yol inşaatları, havalimanı ve limanlar… Somali’nin en önemli üç şehrindeki en büyük hastane Türk hastanesi mesela. Havalimanını da limanı da Türk bir şirket tarafından yönetiliyor. Çok güzel bir şey. Tabii bunların karşılıklı ticari işler olduğunu da unutmamak gerek. Hastanenin belli bir geliri var ve kısım Türkiye’ye geliyor. Ama böyle hareket eden başka bir ülke bulamazsın. Sıfırdan hiç güvencesi olmadan Somali’ye yatırım yapan bir ülke Türkiye. Hiçbir karşılığı olmadan, “Nasıl olacak burada terör kaynıyor yarın öbür gün milyonlarca yatırım boşa gidebilir” endişesi gütmeden yatırım yaptılar. Yatırımın halkta da bir karşılığı oluyor şimdi.

Mesela Türkiye’de siz de fark ediyorsunuzdur zaten, dünyanın neresinde bir olay olsa burada gündem oluyor. Dünyanın herhangi bir yerinde bir Müslüman topluluğun sıkıntısı varsa burada da gündem olur. Ya da herhangi bir Türkî devlette sıkıntı varsa bu burada da gündem olur. Somalililerin Müslüman coğrafyasıyla ilişkisi nasıldır?

Biz Arapları şöyle tanıyoruz, eskiden beri Araplarla komşuyuz zaten. Mesela Yemen’de Somalili bir sürü insan var. Araplarla anlaşıyoruz diyemeyeceğim ama tanışıyoruz. Uzun zamandır ilişkimiz var. Somalililerin genel algısını söyleyeyim: Somali’nin istikrara kavuşmasını istemeyen ülkeler Arap ülkeleridir. Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Katar. Türkiye’nin Katar’a karşı bir sempatisi var, ümmete faydalı olduğunu düşünüyorlar ben öyle düşünmüyorum. Katar da dahil Arap ülkelerinin Somali ile bir hesaplaşması var. Tarihte onlarla bir savaşımız olmadı ama ülkemizin düzelmesini istemeyenler onlar. Mesela Somali’de petrol var gaz var, bunlar Arap ülkeleriyle yarışacak durumda. Bu yer altı kaynaklarını Somali’nin kullanması onların işine gelmiyor ve bu yüzden ülkenin istikrarsız bir bölge olması onlara yarıyor. Biz Araplara böyle bakıyoruz. Böyle olmasını ben istemezdim ama sevilmiyor.

Son sorum Somali’nin Sesi Derneği yani sizin derneğiniz. Dernek ne gibi faaliyetler yürütüyor İstanbul’da? Yardım kampanyalarınızdan, yayınlarınızdan, etkinliklerinizden bahseder misiniz?

Somali’nin Sesi Derneği, Türkiye’deki Somalililerin yaşamlarını kolaylaştırmak için kurulmuş bir dernek. Başta entegrasyon, Türkler ve Somalililer arasında iyi ilişki kurulsun diye böyle bir girişimimiz oldu. Somalililerin daha uyumlu yaşamaları sıkıntıya girmemeleri için faaliyetler yürüten bir dernek. Bazen de Somalililerin kültürel ihtiyaçları oluyor. Somali’den önemli kişiler çağırıyoruz Türkiye’ye, Somalililere hitap ediyor kültürlerini, yaşamlarını hatırlatıyorlar. Dini vaazlar için zamanında önemli imamlar çağırdık. Mesela korona virüsle ilgili sıkıntılarda online konferanslar yaptık. Tamamen gönüllülerin katkılarıyla bu faaliyetleri devam ettirmeye çalışıyoruz. Ayrıca Somalilere Türkçe dersi vermek, Türkiye’deki önemli yerleri tanıtmak gibi bir projemiz var. Entegrasyon için ileride başka projelerimiz de var. Bu yüzden farklı belediyelerle kuruluşlarla devletle ilişki kurmayı çok isteriz. Mesela bu dergide çıkacak röportajımız vasıtasıyla derneğimize yardım etmek isteyen kurum veya kişiler bizimle iletişime geçebilir memnun oluruz.

Sorularım bu kadardı, çok teşekkür ediyorum

Bize vakit ayırdığınız, sesimize ses olduğunuz için biz teşekkür ederiz.